Volver a Resumen

Tzotzil

Yalobil sk’oplal

Ti yak’el ya na’el ta sjabilal vaklajuneb jo’vok’ (2016) yu’un ta stsobojel ti smuk’ul yomlej osiletik (ONU) ta sjabilal balunlajuneb jo’vok’ (2019) ja’ sjabilal ta svolol balumil ti bats’i k’opetik, ja’ yu’un jech ik’ot ta pasel ti Muk’ul tsobojel yu’un xcha’kuxesel sk’op lumetik ta yosil jtot jme’tik: Lekil nopbenetik.

Ja’ yu’un te slajunebal, sbuluchibal sk’ak’alil ti yuilal schanibal vinkil ta sjabilal vaxakib jo’vok’ (2018) la syomsbaik ta yosilal Cochabamba (Kollasuyu, Bolivia) yomlej yu’un jteklumetik, jchanubtasvanejetik, jts’ibajometik xchi’uk chanob junetik ta yosilal jtot jme’tik, ti yakalik talel ta abtel ta yipal yu’un stukik ta xkuxeseltalel te sk’op jtot jme’tik ta svolol balumil.

Ti tsobojel li’i ja’ la spas ti oy ta stojol ti slekil skuxlejal ti yosilal jtot jme’tik (FILAC) xchi’uk ti abtelil yu’un xchapanel chanubtasbanej epal kuxlejaletik ta k’opetik yu’un jchi’iltaktik ta Andes (PROEIB Andes), schi’uk ajvaliletik yu’un xchanjun ta yantik osiltik, ajvalil yu’un lekil kuxlejaletik ta Bolivia xchi’uk ti stsoblej lumetik yu’un chanjun, p’ijilal xchi’uk taleliletik (OEI).

Ta skoj ti lekil a’yejetik la yak’ik te jchi’iltaktik talemik ta México, Guatemala, Nicaragua, Ecuador, Perú, Brasil, Bolivia, Chile y Argentina, ya yich’ nopel k’usba yakal ta pasel ti abtel yu’un ti ajvaliletike yu’un ti xkuxesel ti k’opetike xchi’uk ti taleliletik ta jlumaltike, ja’ yu’un ik’ot ta nopel ta skotolik ti toj ep sk’oplal ti sk’op jtot jme’tik ta balumile yu’un ja’ yich’oj ti sp’ijilal lumetike, nopbenetik, xchi’uk vo’nejal p’ijilaletik ja’ no’ox jech’ k’ucha’al yantik vok’ ta a’iel, ta nopel, xchi’uk ta spasel ti sk’oponel jme’tik balumile.

K’alal ilaj ti abtel li’i, ik’ot ta nopel lekil abteletik yu’un xkuxesel li sk’op jtot jme’tik ta balumile, ta abteletik li’i: Nopbenetik ta snail nopjun xchi’uk sko’oltajesel ts’ibetik, nopbenetik ta epal kuxlejaletik ti ta chanobjunetike, nopbenetik ta stsatsubtesel kibeltik xchi’uk jk’optik ti ta yach’il abtejebaletik ta xanav ta toketik (TICs) xchi’uk ti xchapanel jchanubtasbanejetik, ja’ no’ox jech k’ucha’al ti abteletik ta chanobjunetik ti ta yabtelal kaj ta kaj ti ta xkuxesel talelil xchi’uk k’opetike.

Edgardo Elí Díaz Gómez.

UNMSM Universidad Nacional Mayor de San Marcos